Η σιωπή δεν είναι πάντα χρυσός!

Η κοπέλα στην φωτογραφία ήταν η Sylvia Likens. Η Sylvia πέθανε 26 Οκτωβρίου 1965, σε ηλικία μόλις 16 ετών, και η αιτία θανάτου της ήταν ακραία κακοποίηση που υπέστη από την γυναίκα στην οποία είχαν εμπιστευτεί την επιμέλειά της.

Η Sylvia γεννήθηκε στις Η.Π.Α., στην πολιτεία της Indiana, και ήταν το τρίτο από τα πέντε παιδιά του Lester Likens και της συζύγου του Elizabeth. Καθώς οι γονείς της δούλευαν σε θίασο ο οποίος ταξίδευε σε διάφορα πανηγύρια της χώρας, κι επειδή δεν ήθελαν οι μικρές κόρες τους να ταξιδεύουν μαζί τους για την δική τους ασφάλεια αλλά και για να μην χάνουν μαθήματα στο σχολείο, ο πατέρας τους εμπιστεύτηκε την επιμέλεια της τότε 16χρονης Sylvia και της 15χρονης αδερφής της Jenny, στην Gertrude Baniszewski, μητέρα δύο κοριτσιών με τις οποίες η Sylvia και η Jenny έκαναν παρέα στο σχολείο.

Οι συνθήκες που επικρατούσαν στο σπιτικό της Gertrude Baniszewski απείχαν κατά πολύ από ιδανικές. Η Baniszewski είχε συνάψει τρεις γάμους στο παρελθόν της (ο πρώτος κι ο τρίτος ήταν με τον ίδιο άντρα) οι οποίοι κατέληξαν σε διαζύγιο, καθώς και μια σχέση μετά το τρίτο διαζύγιο η οποία είχε άσχημο τέλος καθώς ο σύντροφός της την παράτησε. Ως εκ τούτου η ίδια κατέληξε να ζει μόνη της με τα επτά (συνολικά) παιδιά που απέκτησε από τους γάμους και την σχέση της, αδυνατώντας συχνά να ισορροπήσει οικονομικά. Το πρόβλημα φαινόταν από την αρχή, καθώς λόγω της άσχημης οικονομικής κατάστασης δεν υπήρχαν ούτε αρκετά κρεβάτια για όλα τα μέλη του σπιτιού, ούτε καν αρκετά κουτάλια. Ωστόσο ο πατέρας της Sylvia είχε δηλώσει ότι γενικά φρόντιζε να σέβεται την ιδιωτική ζωή των συνανθρώπων του και γι’ αυτό δεν είχε προβεί σε έλεγχο του περιβάλλοντος όπου θα έμεναν οι κόρες του. Πρώτο σφάλμα που του κόστισε στο τέλος, αλλά θα επανέλθουμε αργότερα σε αυτό το γεγονός.

Τις πρώτες μέρες του Ιουλίου του 1965 ο Lester συμφώνησε με την Gertrude να αναλάβει η τελευταία την επιμέλεια της Sylvia και της Jenny, με αντάλλαγμα 20 δολαρίων την εβδομάδα (ικανό ποσό για την δεκαετία του ’60) μέχρι τον Νοέμβριο που θα επέστρεφε με την σύζυγό του για να τις πάρουν πίσω στο σπίτι τους. Οι πρώτες εβδομάδες κύλησαν ομαλά, με την Sylvia να είναι υπόδειγμα παιδιού, βοηθώντας στο σπίτι με της δουλειές και φροντίζοντας τόσο η ίδια όσο και η αδερφή της να μην επιβαρύνουν την Gertrude. Με τον καιρό όμως οι εβδομαδιαίες πληρωμές των 20 δολαρίων άρχισαν να καθυστερούν, όχι βέβαια παραπάνω από 1-2 μέρες, ωστόσο αυτό ήταν αρκετό για να ξεκινήσει η Gertrude να επιβάλλει «πειθαρχία», όπως το αποκαλούσε η ίδια. Βέβαια ο πραγματικός κύριος λόγος, σύμφωνα με ψυχολόγους οι οποίοι μελέτησαν την υπόθεση, φαίνεται να είναι η ζήλια που έτρεφε η Gertrude για την ομορφιά της Sylvia. Παράλληλα, λόγω της υγείας της Jenny η οποία είχε προσβληθεί από πολιομυελίτιδα με αποτέλεσμα το ένα της πόδι να είναι πιο αδύναμο και να φοράει δεκανίκι, η Sylvia παρακάλεσε την Gertrude να δέρνει μόνο την ίδια και όχι την αδερφή της.

Από τη στιγμή που έγινε η αρχή, η κατάσταση γινόταν σταδιακά χειρότερη για την Sylvia. Σε πρώτο στάδιο η Gertrude την ξυλοκοπούσε αλύπητα. Σιγά-σιγά κατάφερε να χειραγωγήσει και να στρέψει και τα παιδιά της (ξεκινώντας από την μεγάλη της κόρη, την 17χρονη Paula) εναντίον της Sylvia, λέγοντάς τους ψέματα ότι δήθεν η Sylvia διέδιδε φήμες προσβλητικές τόσο για την ίδια (την Gertrude) όσο και για τα υπόλοιπα παιδιά. Με τον καιρό η Sylvia αποτελούσε πλέον θύμα όλης της οικογένειας, η οποία συχνά εξανάγκαζε και την Jenny να ξυλοκοπεί την ίδια της την αδερφή (με την Jenny επίσης να δέχεται ξυλοδαρμό αν δεν υπάκουγε). Στα επόμενα στάδια, τα βασανιστήρια που υφίστατο η Sylvia χειροτέρευσαν: κλείδωμα στο υπόγειο (συχνά χωρίς ρούχα, δεμένη και φιμωμένη) να κοιμάται σε ένα βρώμικο στρώμα, στέρηση φαγητού, νερού και χρήσης του μπάνιου, ψυχολογικός εξευτελισμός της καθώς η Gertrude την αποκαλούσε διαρκώς πόρνη (και φρόντιζε να το διαδίδει στην περιοχή), πρόκληση εγκαυμάτων από τσιγάρα που της έσβηναν στο σώμα (καθώς και ένα περιστατικό όπου η Gertrude με την βοήθεια των παιδιών της μάρκαρε την κοιλιά της Sylvia με την πρόταση «I’M A PROSTITUTE AND PROUD OF IT» χρησιμοποιώντας μια πυρωμένη βελόνα), χτυπήματα στο κεφάλι αλλά και στην κοιλιά με βαριά αντικείμενα (αρκετά συχνά ο σύντροφος της Paula χρησιμοποιούσε την Sylvia ως ανδρείκελο για προπόνησή του στο τζούντο, χτυπώντας την ανελέητα και πετώντας την με δύναμη στον τοίχο), και η λίστα συνεχίζεται. Με τον καιρό η Gertrude φρόντισε να «στρατολογήσει» και άλλα παιδιά της γειτονιάς, προσκαλώντας τα στο σπίτι της και χρεώνοντας πέντε σεντς για το καθένα προκειμένου να συμμετέχουν κι αυτά στον ξυλοδαρμό και εξευτελισμό της Sylvia.

Εν τέλει την 26η Οκτωβρίου 1965, τρεις μήνες από τότε που τα κορίτσια μετακόμισαν στο σπίτι της Gertrude, η Sylvia υπέκυψε στα τραύματα που προκλήθηκαν από την διαρκή και βίαιη κακοποίησή της. Τη στιγμή που ανακάλυψαν ότι η Sylvia έπαψε να αναπνέει και κατόπιν αποτυχημένων προσπαθειών να την επαναφέρουν, η Gertrude διέταξε ένα από τα παιδιά της να πάρει τηλέφωνο και να ειδοποιήσει την αστυνομία. Όταν ήρθε η αστυνομία στο σπίτι, η Gertrude τους οδήγησε στο υπόγειο όπου βρισκόταν η Sylvia και τους παρέδωσε ένα γράμμα το οποίο είχε αναγκάσει την Sylvia να γράψει για τους γονείς της λίγο καιρό πριν και με το οποίο η Sylvia δήθεν ομολογούσε ότι το έσκασε από το σπίτι με μια συμμορία εφήβων της περιοχής, με τους οποίους δήθεν είχε συμφωνήσει να έλθει σε συνουσία, και οι οποίοι δήθεν της προκάλεσαν τα φρικιαστικά βασανιστήρια τα οποία υπέστη (συμπεριλαμβανομένου του μαρκαρίσματός της με την προαναφερθείσα πρόταση), υποστηρίζοντας ότι τόσο η ίδια (η Gertrude) όσο και τα παιδιά της βρήκαν έτσι την Sylvia και την περιέθαλπαν επί μία ώρα πριν η Sylvia υποκύψει στα τραύματα. Ωστόσο πριν ο αστυνομικός διαβάσει το γράμμα, η Jenny τον πλησίασε και του ψιθύρισε «Πάρτε με από δω και θα σας τα πω όλα!».

Σύμφωνα με την ιατροδικαστική εξέταση, το σώμα της Sylvia ήταν καλυμμένο από πληγές, μώλωπες, κοψίματα και εγκαύματα που προκλήθηκαν από τσιγάρα, σπίρτα και διάφορα αιχμηρά αντικείμενα. Ξεπερνούσαν σε συνολικό αριθμό τα εκατό. Αρκετές περιοχές του σώματος της ήταν σχεδόν γδαρμένες, κάποια από τα δόντια της ήταν σπασμένα, ενώ κατά την ιατροδικαστική εξέταση διαπιστώθηκε πως ολόκληρη η περιοχή του κόλπου της ήταν πρησμένη και φρικτά μωλωπισμένη από πολλαπλά χτυπήματα. Ως αιτία θανάτου προσδιορίστηκε η εσωτερική αιμορραγία που προήλθε από πολλαπλές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, καθώς και ο σοβαρός υποσιτισμός.

Έρχομαι λοιπόν με ένα ερώτημα το οποίο είναι απόλυτα λογικό να τριγυρίζει στο μυαλό όποιου διαβάζει την ιστορία, όπως και στο δικό μου την πρώτη φορά που την διάβασα: δεν βρέθηκε κανείς να βοηθήσει; Μιλάμε για διάστημα τριών μηνών, κατά το οποίο η Sylvia κυκλοφορούσε έξω και πήγαινε σχολείο φέροντας πολλαπλά τραύματα. Με τόσα παιδιά της γειτονιάς συμμετείχαν στην κακοποίησή της, η ιστορία είχε βγει έξω από τους τοίχους του σπιτιού.

Μέχρι ένα σημείο, για την έλλειψη βοήθειας προς την Sylvia ευθυνόταν η ίδια η Gertrude, η οποία φρόντιζε να καλύπτει τα νώτα της. Για παράδειγμα, όταν η μεγάλη τους αδερφή Diana Shoemaker προσπάθησε να επισκεφτεί τα κορίτσια στο σπίτι, η Gertrude αρνήθηκε να της επιτρέψει την είσοδο. Στη συνέχεια η Diana κρύφτηκε κοντά στο σπίτι και μόλις πέτυχε την Jenny προσπάθησε να της μιλήσει, ωστόσο η Jenny έντρομη απάντησε ότι θα βρει τον μπελά της αν μιλήσει, κι έφυγε. Η Diana, υποψιασμένη πλέον κατήγγειλε το συμβάν στους κοινωνικούς λειτουργούς της περιοχής, με αποτέλεσμα μια κοινωνική λειτουργός να επισκεφτεί το σπίτι της Gertrude. Η Gertrude είπε ότι η Sylvia το είχε σκάσει από το σπίτι, με αποτέλεσμα η κοινωνική λειτουργός να επιστρέψει στην υπηρεσία και να σημειώσει ότι δεν χρειάζονταν περαιτέρω κλήσεις στο σπίτι της Gertrude, μη γνωρίζοντας ότι το κορίτσι που έψαχνε ήταν δεμένο και φιμωμένο στο υπόγειο του σπιτιού κατά την επίσκεψη. Επίσης, η Gertrude και τα παιδιά της, όταν βασάνιζαν την Sylvia, φρόντιζαν να την φιμώνουν τοποθετώντας ένα κομμάτι ύφασμα στο στόμα της ώστε να μην μπορεί να ουρλιάξει και να ακουστεί παραέξω.

Ωστόσο ο άλλος λόγος, ο οποίος αποτελούσε συχνότερο φαινόμενο, ήταν η αδιαφορία του εξωτερικού περιβάλλοντος. Αρχικά το πρώτο σημάδι αδιαφορίας δόθηκε από τον πατέρα, όταν δήλωσε ότι σέβεται την ιδιωτική ζωή των συνανθρώπων του και δεν προέβη σε εκτενή έλεγχο του περιβάλλοντος όπου θα ζούσαν οι κόρες του. Στη συνέχεια, όταν η κακοποίηση της Sylvia άρχισε να γίνεται συνεχής, τα κορίτσια είχαν καταφέρει να στείλουν γράμμα στην μεγάλη τους αδερφή Diana, η οποία πλέον είχε παντρευτεί κι αποκτήσει δική της οικογένεια, στο οποίο γράμμα περιέγραφαν με λεπτομέρεια τις κακουχίες που βίωναν. Η Diana αγνόησε το γράμμα γιατί πίστεψε ότι τα κορίτσια υπερέβαλαν στις περιγραφές τους προκειμένου να την πείσουν να μείνουν μαζί της. Όταν βέβαια υποψιάστηκε ότι τελικά δεν ήταν ψέματα όλα αυτά, όπως αναφέρω αμέσως παραπάνω, είχε πλέον χαθεί πολύς χρόνος. Περαιτέρω, ένα από τα παιδιά της γειτονιάς που είχε επισκεφτεί το σπίτι της Gertrude κι ήταν μάρτυρας της κακοποίησης της Sylvia είχε αναφέρει στους γονείς του ότι «την Sylvia την δέρνουν και την κλωτσάνε», για να του απαντήσουν οι γονείς ότι «έτσι γίνεται όταν ένα παιδί δεν συμπεριφέρεται σωστά». Ένα τρίτο παράδειγμα αποτελούσαν οι γείτονες του διπλανού σπιτιού, ο Raymond και η Phyllis Vermillion. Σε ένα μπάρμπεκιου που το ζεύγος Vermillion είχε οργανώσει για τους γείτονές του, η Phyllis παρατήρησε ότι η Sylvia είχε ένα μαυρισμένο μάτι, και η Paula (η μεγάλη κόρη της Gertrude) δήλωσε περήφανα ότι η ίδια το προκάλεσε. Στη συνέχεια, κι ενώ βρίσκονταν ακόμη στο μπάρμπεκιου, η Paula υπό την επιτήρηση της Gertrude πήρε ένα ποτήρι με καυτό νερό και το πέταξε στο πρόσωπο της Sylvia. Το ζεύγος Vermillion παρέλειψε ωστόσο να αναφέρει το συμβάν στις αρμόδιες αρχές. Ομοίως, σε μια επίσκεψη της Phyllis στο σπίτι της Gertrude, η πρώτη παρατήρησε την Sylvia να περιφέρεται σαν υπνωτισμένη με πρησμένα χείλη και με το μάτι μελανιασμένο και τόσο πρησμένο που είχε κλείσει. Προκειμένου να της δείξει πώς το προκάλεσε, η Paula πήρε μια ζώνη κι άρχισε να δέρνει την Sylvia μπροστά στην Phyllis, γεγονός που η Phyllis παρέλειψε άλλη μια φορά να αναφέρει στις αρμόδιες αρχές.

Πού θέλω εν τέλει να καταλήξω μετά από όλα αυτά που αναφέρω; Στο γεγονός ότι όταν γνωρίζουμε ότι υφίσταται κακοποίηση παιδιού (και όχι μόνο παιδιών, αλλά με το παρόν θα επικεντρωθώ σε αυτό), ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΕΝΟΥΜΕ ΜΕ ΣΤΑΥΡΩΜΕΝΑ ΤΑ ΧΕΡΙΑ! Το θύμα πολύ συχνά έως σχεδόν πάντα δεν δύναται να αντιδράσει, και αν δεν κάνει κανείς τίποτα, το τελικό αποτέλεσμα είναι αναπόφευκτο. Υπάρχει βέβαια και ο αντίλογος ότι μπορεί αυτό να δυσχεράνει την θέση του θύματος κακοποίησης, και συμφωνώ ότι είναι ρίσκο. Συγκεκριμένα είναι ρίσκο το οποίο δικαίως μπορεί να αποτρέψει κάποιον από το να επέμβει. Είδαμε εξάλλου ότι και στην εν λόγω ιστορία, η Gertrude μια χαρά κατάφερε να παραπλανήσει όσους ενδιαφέρθηκαν, απόδειξη ότι είναι πραγματικά πολύ λεπτή η γραμμή που διαχωρίζει αν πρέπει ή όχι να παρέμβει τρίτος.

Από την άλλη πλευρά όμως υπάρχουν και εκείνοι που, ενώ κάποιες καταστάσεις είναι πασιφανείς, η αντίδρασή τους είναι «Πού να μπλέκεις τώρα…». Ο κόσμος συχνά θέλει την ησυχία του. Μετά όμως τα ίδια αυτά πρόσωπα θα βγουν και θα πουν «Ναι, ακούγαμε φωνές ή βλέπαμε τα σημάδια» και η απάντηση που αρμόζει είναι «Και τι κάνατε γι’ αυτό;», ιδίως όταν σε κάποιες περιπτώσεις αποδεικνύεται ότι αν κάποιος είχε παρέμβει θα μπορούσε να έχει σωθεί το θύμα.

Κατ’ αρχάς, και για να πιάσω το θέμα με βάση την ιστορία, όταν πρόκειται για τα παιδιά μας ΔΕΝ υπερτερεί κανένας σεβασμός προς την ιδιωτική ζωή του άλλου! Ο κάθε γονιός που εμπιστεύεται σε άλλον τα παιδιά του, για όσο καιρό κι αν είναι, έχει κάθε δικαίωμα να δει σε τι περιβάλλον θα τα αφήσει. Δεν πειράζει να τον πουν παρανοϊκό, δεν έχει καμία σημασία, και δεν θα πρέπει να ενδιαφέρει τον ίδιο. Ο γονιός οφείλει να βεβαιώνεται, στον βαθμό που αυτό είναι δυνατό, ότι τα παιδιά του θα είναι ασφαλή. Κι αν δει κάτι που δεν του αρέσει, έστω κι αν είναι ένα μικρό και φαινομενικά ασήμαντο στοιχείο, είναι προτιμότερο να φανεί «παρανοϊκός» από το να το αγνοήσει. Όταν πρόκειται για το ίδιο του το παιδί, η εικόνα που θα δείξει προς τα έξω δεν παίζει κανένα ρόλο.

Συνεχίζοντας στην ίδια βάση, όταν αντιλαμβανόμαστε κάτι, το αναφέρουμε. Δεν επαναπαυόμαστε. Καταλαβαίνω και δεν βγάζω την ουρά μου απέξω ως προς το να μην κινητοποιούμε κανέναν όταν έχουμε απλά υπόνοιες χωρίς καμία βεβαιότητα, γιατί όντως μπορεί να κάνουμε λάθος ή μπορεί να κάνουμε χειρότερη την κατάσταση. Δεν είναι ασυνήθιστο, στην περίπτωση που δεν κάνουμε λάθος, ο θύτης να μην παθαίνει καμία ζημία αν δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, και αντιθέτως να φροντίζει να καλύπτει καλύτερα τα νώτα του με αποτέλεσμα το θύμα να υποφέρει χειρότερα, όπως είδαμε τι συνέβη στην ιστορία όταν έγινε καταγγελία βάσει υποψίας και μόνο.

Τι γίνεται όμως όταν όμως είμαστε μάρτυρες; Όταν για παράδειγμα τα περιστατικά αυτά διαδραματίζονται στην διπλανή πόρτα και ακούμε διαρκώς τα πάντα; Όταν είμαστε κι οι ίδιοι αυτόπτες μάρτυρες; Αν δηλαδή στην ιστορία αυτή η μεγάλη αδερφή των κοριτσιών είχε κινητοποιηθεί έγκαιρα, αν οι γείτονες δεν είχαν αγνοήσει τα λόγια του παιδιού τους όσον αφορά την κακοποίηση της Sylvia λέγοντας ότι «έτσι γίνεται όταν ένα παιδί δεν συμπεριφέρεται σωστά», και κυρίως αν η γειτόνισσα που ήταν αυτόπτης μάρτυρας τόσο της κακοποίησης της Sylvia από την Paula όσο και της ομολογίας της Paula ότι εκείνη προκάλεσε τα τραύματα που είχε η Sylvia, εκεί πλέον θα μπορούσαν να έχουν κινητοποιηθεί οι αστυνομικές αρχές κατά της Paula και της Gertrude, μη δίνοντας στην Gertrude την δυνατότητα να προλάβει να το καλύψει, και η Sylvia θα μπορούσε να είχε σωθεί ή έστω να έχει κερδίσει χρόνο προσωρινά ώστε να δραπετεύσει. Μπορεί και όχι. Δυστυχώς όμως αυτό δεν θα το μάθουμε ποτέ.

Ως προς το εάν όλα αυτά τα πρόσωπα αναλογίστηκαν τις συνέπειες των πράξεων ή παραλείψεών τους όταν έχασε τη ζωή της η Sylvia και αποκαλύφθηκε η φριχτή αλήθεια, δυστυχώς δεν το γνωρίζω. Αυτό που γνωρίζω όμως είναι ότι όταν ξέρουμε με απόλυτη βεβαιότητα και ακρίβεια ότι ένα πρόσωπο υφίσταται κακοποίηση και επιλέγουμε να σιωπήσουμε, τότε γινόμαστε, έστω και ηθικά, συνένοχοι στο έγκλημα. Το γνωστό σε όλους μας ρητό ορίζει ότι «Η σιωπή είναι χρυσός», αλλά όχι, σε τέτοιες περιπτώσεις ΔΕΝ είναι. Σε περιπτώσεις όπως αυτή της ιστορίας, η σιωπή είναι το μάρμαρο το οποίο έρχεται να επισφραγίσει τον άδικο χαμό μιας ζωής.

Σμαράγδα Θεοδωρίδου

Οι φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στο άρθρο δεν αποτελούν πνευματική μας ιδιοκτησία, πηγή: google.com.